Monitörlerde VRR Teknolojisinin Önemi ve İşlevi

Video oyunları ve donanım teknolojileri hızlanarak gelişmeye devam ediyor. Ekran panelleri, bu panellerin özellikleri ve bunların oyunlarda kullanımı da hayli yaygınlaşmış durumda. Gizli kahramanlardan biri olan "Değişken Yenileme Oranı" teknolojisi için de "VRR nedir?" sorusu sıklıkla soruluyor. Biz de sizler için bu teknolojinin işlevini, nasıl kullanabileceğinizi ve sabit oranlı yenileme teknolojilerine kıyasla avantajlarını anlatıyoruz. Oyun oynayan herkesin hakkında bilgi sahibi olması gereken bu terimi gelin birlikte detaylandıralım.

VRR nedir?

VRR (Variable Refresh Rate), bir ekranın "Hz" cinsinden ölçülen yenileme hızını, kaynağın "FPS" cinsinden ürettiği kare hızına sürekli olarak uyduran bir ekran tazeleme teknolojisidir. Son yıllarda sabit yenileme ile çalışan VSYNC teknolojisinin yerini almış, oyunlarda yırtılma sorunlarına ve giriş gecikmelerine bir çözüm olarak tanıtılmıştır. Türkçeye de "Değişken Yenileme Oranı" olarak geçmiştir.

VRR teknolojisi her karede tarama yaparak eğer hazır değilse paneli bekletir, bu da yırtılma (tearing) ve takılma (stutter) sorunlarını büyük ölçüde azaltır. Ayrıca yenileme sırasında kare bekleme süresini kısaltarak oluşabilecek giriş gecikmesi sorunlarını da gideren bir teknolojidir. Geleneksel VSYNC, özellikle fizik tabanlı ve yüksek kare hızlarında çalışan oyunlarda giriş gecikmesine sebep olmasıyla bilinir. Ancak Variable Refresh Rate teknolojisi bu sorunu ortadan kaldırır.

Değişken Yenileme Oranı (VRR) teknolojisinin giderdiği başlıca problemler şunlardır:

• Ekran yırtılması: GPU yeni bir kare hazırladığında, panel üzerinde eski-yeni piksel karışımı görünür ve bu da ekranda bir yırtılma görüntüsü oluşturur. Bu, ekran yenileme oranının kare hızıyla senkron olamadığı durumlarda yaşanır.
• Takılma & gecikme: VSYNC teknolojisi açıkken bir kare geciktiğinde, bir önceki kare tekrar edilir. Bu da pürüzsüz bir görüntü oluşmasını engeller ve takılmalara sebep olur. Ayrıca aradaki uyumsuzluk nedeniyle oyunlarda ortalama giriş gecikmesi yükselir.

VRR nasıl çalışır?

VRR teknolojisi LCD ve OLED panellerde satırların her zaman en yüksek desteklenen hızla taranmasını sağlar. Bu, monitörün veya televizyonun yenileme hızıyla orantılıdır. Örneğin 240Hz yenileme hızını destekleyen bir monitörde 4,17ms arayla sürekli tarama yapılır. Ekran kartı "kare bitti" sinyali verene kadar dikey boşluk* uzatılır ve sinyal gelince yeni tarama anında başlar. Bu da ekranın, GPU'dan gelen verilere çok hızlı tepki vermesini sağlar ve oyunda oluşabilecek problemlerin önüne geçer.

*Dikey Boşluk: Dikey boşluk, bir karedeki etkin tarama alanı (gösterilen satırlar) tamamlandıktan sonra, yeni kareye başlamadan önce panelin beklemeye geçtiği zaman aralığıdır. Bu ne kadar düşük olursa, o kadar iyidir.

Destekleyen her panelin (monitör veya TV'nin) bir VRR aralığı bulunur. Bu aralık, ekranlar arasında değişkenlik gösterebilir. Örneğin, 240Hz yenileme hızına sahip bir ekranda VRR aralığı 40-240Hz şeklinde belirlenebilir.

Oyundaki kare hızı (FPS) bu değerin altına düştüğünde "Low-Frame Compensation (Düşük Kare Telafisi)" devreye girer. Kareler iki-üç kez kopyalanarak panel yeniden aralığa sokulur. Böylece, kare hızı değeri minimum yenileme oranının altına düşse dahi (örneğin 36 FPS), panel bunu 72Hz ve üzeri yenileme hızında yenileyebilir. Ancak grafik işlemci üzerinde üretilen kare sayısının çok az olduğu durumlarda giriş gecikmesi kaçınılmaz olarak yükselir.

• İlginizi Çekebilir: Bilgisayar hızlandırma ve kasma sorunu çözümü rehberimiz

Ekosistemde VRR ve belirlenen standartlar

Değişken Yenileme Oranı teknolojisi birçok platformda farklı şekilde ele alınır. Oyun bilgisayarlarında AMD FreeSync ve Nvidia G-Sync teknolojileri görülürken, oyun konsollarında ise HDMI 2.1/2.2 ile belirli aralıklarda VRR kullanılabilir. Bu standartların nasıl belirlendiğini aşağıdaki tablodan inceleyebilirsiniz.

Oyun konsollarında veya Windows'ta VRR nasıl çalışır?

Mevcut nesil oyun konsolları olan PlayStation 5 ve Xbox Series X|S, VRR teknolojisinden faydalanır. Her iki konsol da saniyede 120 kare değerlerini görebildiğinden, geleneksel yenileme teknolojileri bunun gerisinde kalabilir. Konsollarda nasıl çalıştıklarını şöyle özetleyebiliriz:

• Xbox Series X|S: 40-120Hz tam aralığına sahiptir ve LFC'yi destekler. Sistem menüsünde sürekli 120Hz çıkış verir, aynı zamanda tüm oyunlarda VRR'yi aktif tutabilir.
• PlayStation 5: 48-120Hz aralığına sahiptir. Eğer 60Hz modundaysa, 48 ve altı devre dışıdır. Oyun bazlı 120Hz anahtarına sahip olduğu için LFC kullanımı sınırlıdır.
• Windows 11: "Donanım Hızlandırmalı GPU Zamanlaması" ayarı ile "Pencereli oyunlar için iyileştirmeler" başlığı altında Değişken Yenileme Oranı teknolojisinden yararlanır. Bu ayarlar açıldığında tüm oyunlara uygulanır. Ayrıca oyunlar özelinde farklı ayarlamalar da yapılabilir.

Ayrıca, merak ediyorsanız PS6'nın muhtemel çıkış tarih aralığı için "PlayStation 6 ne zaman çıkacak" içeriğimize de göz atabilirsiniz.

VRR nasıl açılır/etkinleştirilir?

VRR (Variable Refresh Rate) teknolojisini etkinleştirmek için monitörünüzün kendi ayar modunu, ekran kartı sürücü yazılımınızı veya oyun içi ayarları kullanabilirsiniz.

1. Monitörünüzde:
   
   Menüde "Adaptive-Sync", "FreeSync", "G-SYNC" veya "Game Mode VRR" bölümlerini bulup etkinleştirebilirsiniz. Monitörler arasında değişkenlik gösterebilir.

1. Ekran kartı sürücüsünde:
   
   AMD için: Radeon Software'de "Ayarlar" bölümüne girerek buradan "Ekran" sekmesine ilerleyin ve "Adaptive Sync Premium" kısmını seçin.
   
   NVIDIA için: Nvidia Control Panel'e girin ve Display > Set Up G-SYNC kutucuğunu işaretleyin. Ayrıca "Enable for windowed and full-screen" ayarını da seçebilirsiniz.
   
   
2. Oyun içi:
   
   VRR destekleyen bir monitörünüz varsa oyunlarda VSYNC'i kapatın.

VRR ve VSYNC arasındaki farklar

VSYNC geleneksel bir ekran yenileme teknolojisi olup özellikle 2015'ten sonra yaygınlığı giderek azalmıştır. Bunun yerine geçen VRR teknolojisi ise değişken kare hızlarında efektif bir yenileme çözümü sunarak deneyimi bir adım öteye taşımayı başarmıştır. VRR ve VSYNC arasındaki farkları incelemek için aşağıdaki tabloya göz atabilirsiniz.